Nieuw Turnhouts topstuk schittert in topstukkententoonstelling MAS

Eerder dit jaar erkende de Vlaamse overheid een zestiende-eeuws zilveren zoutvat van Geeraert de Rasier uit de collectie van het Turnhoutse Begijnhofmuseum als Vlaams topstuk. Dit staaltje edelsmeedkunst schittert vanaf 31 oktober 2023 in ‘Zeldzaam & Onmisbaar’, een tentoonstelling rond honderd Vlaamse topstukken in het Museum aan de Stroom (MAS).

Topstukkenlijst

Om de rijke Vlaamse erfgoedtraditie in ere te houden, lanceerde Vlaanderen in 2003 het Topstukkendecreet. Het decreet zorgt ervoor dat collectiestukken van bijzondere archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis zo goed mogelijk beschermd en bewaard worden. Bovendien mogen deze stukken Vlaanderen niet verlaten. Op basis van het decreet is een lijst samengesteld met zeldzame en onmisbare voorwerpen.

Lokale topstukken

Met het zilveren zoutvat beschikt Turnhout over drie topstukken. Eerder werden het zestiende-eeuwse muziekhandschrift (ook van het Begijnhofmuseum) en een achttiende-eeuwse koorkap van de Sint-Pieterskerk toegevoegd aan de topstukkenlijst. Het zoutvat is vervaardigd door Geeraert De Rasier in de periode 1580-1581 en behoort eveneens tot de collectie van het Begijnhofmuseum.

Uniek exemplaar

Zout was in vroegere tijden lang niet overal beschikbaar en dus een erg kostbaar product. De status van iemand was zelfs af te leiden van de plaats aan tafel ten opzichte van het zout. Dit zoutvat is dus geen banaal gebruiksvoorwerp, het is trouwens het enige bekende zestiende-eeuwse zilveren exemplaar uit de Zuidelijke Nederlanden. En het is het enige werk van Geeraert De Rasier -  één van de belangrijkste Antwerpse zilversmeden uit de tweede helft van de zestiende eeuw - dat in ons land bewaard is.

Het meesterstuk is prachtig bewerkt. Op drie gegoten arendjes met gespreide vleugels rust een breed geprofileerde voetring. Dezelfde profileringen sluiten ook bovenaan de omlopende reliëffries af. Op het zoutvat is een breed, heuvelachtig landschap afgebeeld, met op de achtergrond een meanderende rivier langs een stad. Tussen enkele bomen wordt het verhaal van het Offer van Isaak door Abraham verbeeld. De hele voorstelling is ongetwijfeld geïnspireerd door een schilder of tekenaar, mogelijk door Maerten de Vos.

Expo in het MAS

Naar aanleiding van de twintigste verjaardag van het Vlaams Topstukkendecreet brengt het MAS in de tentoonstelling ‘Zeldzaam & onmisbaar’ een persoonlijke selectie van honderd werken uit de Topstukkenlijst. Kunstwerken, manuscripten en artefacten waarvoor bezoekers anders Vlaanderen moet doorkruisen zijn tijdelijk op één plek te bewonderen. Het gaat om werken van onder meer meesters als Magritte, Ensor, Jordaens, Rubens … Sommige stukken worden voor het eerst tentoongesteld. De expo loopt van 31 oktober 2023 tot 25 februari 2024.